پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)

مداخلات بشر‌دوستانه از دیدگاه شهید مطهری(ره) و جان رالز

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادقعلیه السلام

چکیده

پس از استقرار دکترین جنگ عادلانه در عالم مسیحیت و دکترین دفاع از مستضعفان و ستمدیدگان و جهاد در نظام حقوقی اسلام، حمایت از جان و عزت و کرامت بشر در زمره امور مشروعی تلقی شد که حمایت از آن‌ها موافق با عدالت فرض شده و توسل به زور نیز در جهت احقاق این حقوق اخلاقاً موجه است. این اقدام به دلیل محدودیت قانونی توسل به جنگ، عنوان مداخله بشردوستانه را به خود گرفته است. امروزه نفی تهاجمی بودن مداخلات، موضوعی مورد اتفاق همگان است.
طرفداران گفتمان‌های اخلاقی وظیفه­شناس یا تکلیف‌مدار ازجمله شهید مطهری(ره) و جان رالز، برخلاف نتیجه‌گرایان که خیر و منفعت را بر حق مقدم می‌دارند، افعال اخلاقی و درست را به تبع انطباق آن‌ها با یک هنجار اخلاقی یا یک حق می‌شناسند. این هنجارها می‌بایست از سوی مکلفین تبعیت شوند و این ارتباط میان تکالیف و مکلفین، قرائت عامل‌گرا یا مکلف‌گرا از گفتمان اخلاقی یادشده را تشکیل می‌دهد. در مقابل، در نظریات قراردادمدارانه از وظیفه­شناسی، اعمال اخلاقاً موجه، منبعث از اصولی هستند که مردم در یک قرارداد اجتماعی مناسب می‌پذیرند. تفاوت دیدگاه شهید مطهری(ره) و رالز را می‌توان در پرتو این دو قرائت از وظیفه­شناسی دریافت.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
نهج البلاغه
الف- منابع فارسی
1-  اصغری، محمود (1381)، «مسأله عدالت در آراء جان رالز و شهید مطهری»، فصلنامه اندیشه حوزه، شماره 37.
2-  جاوید، محمد جواد (1386)، «حقوق بشر در عصر پسامدرن انتقاد از شاهکاری فلسفی در فهم حقوق ذهنی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 3.
3-  جوادی آملی، عبدالله (1388)، روابط بین‌الملل در اسلام، مرکز نشر اسراء، چاپ اول.
4-  حدادی، مهدی (1389)، «توسل به اقدامات متقابل در جهت نفع عمومی در حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت»، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، شماره 31.
5-  عمید زنجانی، عباسعلی (1367)، فقه سیاسی، جلد سوم (حقوق بین‌الملل اسلام)،انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
6-  قاری سیدفاطمی، سید محمد (1381)، «مبانی توجیهی- اخلاقی حقوق بشر معاصر»، تحقیقات حقوقی، شماره 35 و 36 .
7-  قربان‌نیا، ناصر (1382)، «بررسی مداخله بشر دوستانه از منظر اخلاق»، نامه مفید، شماره 37.
8-  کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا)، اصول کافی، انتشارات علمیه اسلامیه، ج 3.
9-  محقق داماد، سید مصطفی (بی‌تا)، جزوه درسی حقوق بین الملل اسلامی، دوره کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، دانشگاه شهید بهشتی.
10-   مطهری، مرتضی (1389)، جهاد، انتشارات صدرا، چاپ بیستم.
11-   هشمی، سهیل (1389)، «آیا مبنای اخلاقی اسلامی برای مداخله بشردوستانه وجود دارد؟»، ترجمه سید طه موسوی میرکلائی، ویژه‌نامه مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 43.
 
 
 
 
ب- منابع انگلیسی
1-   Alexander, Larry and Moore, Michael (2012), “Deontological Ethics”, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, available at:  http://plato.stanford.edu/entries/ethics-deontological/
2-   Fixdal, Mona and Smith, Dan (1998), “Humanitarian Intervention and Just War”, Mershon International Studies Review, Vol. 42.
3-   Grotius, Hugo (1625), The Rights of War and Peace, Translated by: A. C. Campbell (1901 ED.). Available at: http://oll.libertyfund.org/EBooks/Grotius_0138.pdf
4-   Janzekovic, John (2004), “Forcible Humanitarian Intervention: Practical Objections to the Ethical Principles and Applications”, Australasian Political Studies Association Conference, University of Adelaide.
5-   Kochi, Tarik (2007), “The Problem of War: Rawls and the Law of Peoples”, Law, Culture and the Humanities, Vol. 3.
6-   Rawls, John (1999), The Law of Peoples, Cambridge: Harvard University Press.
7-   Tesón, Fernando R. (2001), “The Liberal Case for Humanitarian Intervention”, Public Law and Legal Theory, Working Paper No. 39.
8-   United Nations General Assembly, 2005 World Summit Outcome, GA Res 60/1, UNGAOR, 60th sess, UN Doc A/Res/60/1 (24 October 2005).
 
 
پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
آبان 1395
صفحه 69-88