ایران‌هراسی؛ پروژه‌ای در مسیر شرق‌شناسی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

فارغالتحصیل کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامیوفرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق

چکیده

دانش شرق‌شناسی شکلی از دانش درباره «دیگری» است که می‌توان در ابتدای امر آن را مطالعه و تحقیق درباره جنبه‌های مختلف شرق مانند زبان، تاریخ، فرهنگ و سیاست دانست. شکل دیگری از شرق‌شناسی نیز وجود دارد که در واقع توجیه‌کننده دوران استعمارگری، اروپامحوری و آمریکامرکزی است و به دنبال این است تا از منظری ایدئولوژیک، بین «خود» و «دیگری» تمایزی اساسی قائل شود و برتری خود را نتیجه بگیرد. بهترین راه برای تقابل با دیگری، ایجاد هراس در بین افکار عمومی است. این هراس از دیگری گاه در قالب «آفریقاهراسی» و «ژاپن‌هراسی» و گاه در قالب «اسلام‌هراسی»، «شیعه‌هراسی» و «ایران‌هراسی» بوده است. پروژه ایران‌هراسی، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به ویژه پس از تحولات منطقه در قالب بیداری اسلامی به شدت در حال پیگیری است.
ایران‌هراسی هم از سوی کشورهای غربی و هم در بین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دنبال می‌شود. در این راستا می‌توان گفت که تمامی رسانه‌های انگلیسی‌زبان و عربی‌زبان، اعم از رسانه‌های دیداری مثل العربیه و الجزیره و رسانه‌های مجازی مثل سایت‌های اینترنتی، هم‌راستا با سیاست‌های کشورهای خود بوده‌اند.
در این مقاله با تأکید بر پروژه شرق‌شناسی و مفاهیم مرتبط با آن مثل «خود» و «دیگری» درصدد نشان دادن این هستیم تا ایران‌هراسی را پروژه‌ای در مسیر شرق‌شناسی معرفی کنیم که از مسیر «اسلام‌هراسی» و «شیعه‌هراسی» می‌گذرد.

کلیدواژه‌ها

آدمی، علی؛ حبیبی، سیدمهدی و بخشی تلیایی، رامین (1391). انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و پروژه ایران هراسی دولت‌های عربی منطقه. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، 2، بهار.
الویری، محسن (1383). رویکردهای نو در شرق‌شناسی. پژوهشنامه حقوق اسلامی، تابستان، 15.
بروجردی، مهرزاد (1378). روشنفکران ایرانی و غرب. ترجمه جمشید شیرزادی، تهران: پژوهش فروزان روز.
بلاوت، جیمز. ام (1392). هشت تاریخدان اروپامحور. ترجمه ارسطو میرانی و به یان رفیعی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
بهروزلک، غلامرضا (1386.الف). جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
بهروزلک، غلامرضا (1386.ب). اسلام سیاسی و اسلام‌گرایی معاصر. پگاه حوزه، 209، خرداد.
ترنر، برایان (1383). رویکرد جامعه­شناختی به شرق­شناسی، پست مدرنیسم و جهانی شدن. ترجمه محمد علی­محمدی، تهران: یادآوران.
حاذق نیکرو، حمید (1389). حساسیت‌های غرب به گستره نفوذ انقلاب اسلامی؛ جستار‌هایی پیرامون پروژه «اسلام‌هراسی» و «ایران‌هراسی» غربی‌ها علیه انقلاب اسلامی. فصلنامه 15 خرداد، دوره سوم، سال هفتم، 23، بهار.
دالمایر، فرد راینهارد (1384). راه‌های بدیل: فراسوی شرق­شناسی و غرب­شناسی. ترجمه فاطمه صادقی و نرگس تاجیک، آبادان: پرسش.
سعید، ادوارد (1361). شرق­شناسی؛ شرقی که آفریده غرب است. ترجمه اصغر عسکری خانقاه و حامد فولادوند، تهران: عطائی.
سعید، ادوارد (1386). شرق‌شناسی، ترجمه لطفعلی خنجی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
سعید، بابی (1379). هراس بنیادین اروپامداری و ظهور اسلام­گرایی. ترجمه غلامرضا جمشیدی­ها و موسی عنبری، تهران: دانشگاه تهران.
صالحی، عباس (1388). مطالعه عوامل پیدایش و استمرار اسلام‌هراسی در غرب با تأکید بر مسئله تروریسم. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد اسلامی.
عباس‌زاده فتح‌آبادی، مهدی (1388). بنیادگرایی اسلامی و خشونت (با نگاهی بر القاعده). فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 4(39)، زمستان.
فرهنگ خاورشناسان (1372): زندگی­نامه و کتاب­شناسی ایران­شناسان و اسلام­شناسان. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه) وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
قنبرلو، عبدالله (1389). 11 سپتامبر و گسترش پدیده اسلام‌هراسی در غرب. جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، 2، پاییز و زمستان.
متقی، ابراهیم (1390). بیداری اسلامی و گسترش روح دموکراتیک در خاورمیانه. فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، 4.
مرشدی زاد، علی و غفاری هشجین، زاهد (1387). اسلام‌هراسی در اروپا؛ ریشه‌ها و عوامل. دانش سیاسی، 2، سال سوم، پاییز و زمستان.
مقیمی، غلامحسین و ستوده، محمد (1392). بیداری اسلامی و توهم شیعه‌هراسی (چالش‌ها و راهکارها). فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، 33، تابستان.
Sax, William S. (1998). The Hall of Mirrors: Orientalism, Anthropology, and the Other. American Anthropologist; Jun.