الگوی مستخرج گردشگری مبتنی بر منابع فقهی شیعه

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

دانشآموخته کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

امروزه گردشگری به عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی جهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، از این‌رو بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده، در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین‌المللی هستند. کشور ما نیز با قدمت تاریخی چندین هزار ساله از لحاظ تعداد جاذبه‌های گردشگری در میان 10 کشور اول پر جاذبه گردشگری در جهان است و از لحاظ تنوع زیستی و تنوع جاذبه‌های طبیعی رتبه پنجم را در جهان دارا است.
البته اهمیت و نقش اقتصادی گردشگری نباید باعث غفلت از سایر ابعاد آن، به ویژه بعد فرهنگی شود، گرایش مردم جهان به یافتن آسان‌ترین و مؤثرترین راه برای گفتگوی فرهنگی سبب شده است تا نقش گردشگری از آن نظر اهمیت یابد که انسان‌ها از تجارب تلخ و شیرین حکومت‌داری در طول تاریخ و تمدن‌های مختلف بهره‌مند می‌شوند و ضمن برقراری پیوندهای عاطفی و انسانی با یکدیگر، با زاویه دید وسیع‌تری به دیگر فرهنگ‌ها می‌نگرند و روابط سیاسی تمدن‌ها را بر پایه اقتصاد و تفاهم ملل متعادل‌تر می‌کنند.
از جنبه دینی نیز باید گفت که در اسلام بر اهمیت سیر و سیاحت تأکید ویژه‌ای شده است. قرآن کریم اهمیت سیر و سیاحت و گردشگری را به وضوح و تفصیل به مردم نشان داده و از آنها خواسته تا در زمین بگردند و در آثار به جای مانده از گذشتگان بیندیشند و از سرگذشتشان پند بگیرند. در پی همین تأکیدها و سفارش‌های قرآن مجید از پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و امامان معصوم (علیهم‌السلام) نیز احادیث بسیاری راجع به سیر و سفر روایت شده که نشان‌دهنده مطلوبیت گردشگری از نظر فقهی است و می‌توان از لحاظ فقهی نیز گردشگری را چارچوب‌مند کرد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
بـجنوردی، سـیدحـسن (1419ق). القواعد الفقهیه‌. قـم: نشر الهادی‌.
بونی فیس، پریسلا (1380). مدیریت گردشگری فرهنگی. ترجمه محمود عبدالله‌زاده، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
تاج‌زاده نمین، ابوالفضل (1383). نگرشی بر جایگاه فرهنگ و ضوابط اخلاقی در گردشگری. فصلنامه مطالعات گردشگری، 5، تابستان.
حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا). تذکره الفقهاء (طبعه القدیمه). بی‌جا: بی‌نا.
حلّی، نجم‌‌الدین‌ جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه‌ الإمـامیه‌. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه.
خسروی، حسین (1384). بررسی توانمندی‌های گردشگری استان قم و اثرات آن در توسعه این استان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، به راهنمایی محمدحسن ضیا توانا، دانشگاه شهید بهشتی.
خمینی، سیدروح‌الله (بی‌تا). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه دار العلم.
خمینی، سیدروح‌الله (بی‌تا). کـتاب الطـهاره (طبعه الحدیثه). تهران‌: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خویی، سیدابـو‌القـاسم (بی‌تا). التنقیح فی شرح العروه‌ الوثقی‌. بی‌جا‌: بی‌نا.
داس ویل، راجر (1379). مدیریت جهانگردی: مبانی، راهبردها و آثار. ترجمه: سید محمد اعرابی، داوود ایزدی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ذاکری، علی‌اکبر (1376). نگاهی به جهانگردی در تمدن اسلامی. مجله فقه، زمستان، 14، 287-343.
سازمان جهانی جهانگردی (1381). برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای جهانگردی. ترجمه محمود عبدالله‌زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی
سازمان میراث فرهنگی (1381). گردشگری و صنایع دستی. واژه‌نامه توصیفی گردشگری، (منضم به برنامه ملی توسعه و مدیریت گردشگری).
کاظمی، مهدی (1385). مدیریت گردشگری. تهران: سمت.
کامیار، غلامرضا (1383). حقوق و تکالیف جهانگردان  غیر مسلمان در ایران. مجله مجلس و راهبرد، 44، پاییز.
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا). بـحارالأنـوار الجـامعه لدرر أخبار‌ الأئمه‌ الأطهار (علیهم‌السلام). جلد 80، بی‌جا: بی‌نا.
محسنیان‌راد، مهدی (1369). ارتباط‌شناسی. تهران: سروش.
معتمدنژاد، کاظم (1371). وسایل ارتباط جمعی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مؤتمنی طباطبائی، منوچهر‌ (1370). آزادی‌های‌ عمومی‌ و حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مؤمنی، مصطفی؛ صرافی، مظفر و تاسمی خرزانی، محمد (1387). ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی ـ فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان شهر مشهد. جغرافیا و توسعه.
نجقی (صاحب جواهر)، محمدحسن بن باقر (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء الترات العربی.
هزارجریبی، جعفر و نجفی، ملک محمد (1389). اعتماد اجتماعی و توسعه گردشگری. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال دوم، 7، زمستان.
همایون، محمدهادی (1384). جهانگردی ارتباط میان فرهنگی. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
 
Bittner, J. R. (1989). Mass Communication. an Introduction, New Jersey. Prentice Hall.
Chen, G. M. & Starosta, W. J. (2003). Intercultural Awareness, in Larry Samovar and Richard Porter (edits), Intercultural Communication, A Reader. 10th ed., USA: Thomson Wadsworth, 344-353.
Dewar, Keith (2000). Cultural Tourism, in Encyclopedia of Tourism, by Jafar Jafari (chief editor). Routledge, London & Newyork, 125.
Jafari, Jafar (chief editor) (2000). Encyclopedia of tourism, routledge. London, New York.
Samovar, Larry A. and Richard E. Porter. (1995). Communication Between Cultures, USA. Wadsworth.
Van Harssel, Jan. (1994). Tourism, an Exploration. NJ, Prentice Hall.