پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)

قانون سپاری؛ توسعه مشارکت در قانونگذاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه امام صادق علیه السلام

3 دانشجوی دکتری علوم اجتماعی گرایش سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

مشارکت مردم در حکومت در حال تغییر و تحول است و با پیشرفت جوامع، متکامل می‌گردد. مشارکت مردمی دارای الگوهای متفاوتی بوده است. الگویی که هم‌اکنون متداول است، الگوی نمایندگی است. لکن با بروز پدیده‌ای به نام قانون‌سپاری، این الگو در معرض تغییرات گسترده واقع شده است. الگوی قانون‌سپاری مبتنی بر حضور مردم در فرایندهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی است. قانون‌سپاری به زیرساخت‌هایی نظیر شفافیت نیازمند است و در رواج خود، مدیون استفاده از روش‌های نوآوری باز و جمع‌سپاری است. قانون‌سپاری در بستر اینترنت شکل می‌گیرد. در قانون‌سپاری می‌توان مساله‌یابی و تدوین پیش‌نویس یک قانون و یا اصلاح آن را به مردم واگذار کرد. به عبارتی، مردم به نحوی دارای صلاحیت ابتکار قانون می‌شوند. به‌منظور این‌ که بتوان میزان پیشرفت قانون‌سپاری در مراحل مختلف قانون‌گذاری را دانست، باید به ماهیت نمایندگی نظر افکنده، مقایسه‌ای را سامان داد. لذا مساله‌ی این پژوهش، مقایسه-ی میان نمایندگی و قانون‌سپاری است تا بتوان با شناخت مبانی آن، در مجالی دیگر الگوی بومی قانون‌سپاری را طراحی کرد. بدین منظور، این مطالعه با ترکیبی از روش‌های «موردکاوی» و «تفسیری» درصدد واضح ‌ساختن افق پیشِ‌روی قانون‌سپاری و چگونگی حضور آن در فرایند قانون‌گذاری است.در نتیجه، با یافتن فهمی از قانون‌سپاری می‌‌توان آن را بومی‌سازی کرد. برای داشتن چنین دریافتی، باید از آموزه‌های اسلامی نظیر شورا و مسئولیت اجتماعی بهره برد. همچنین، بهره گرفتن از قابلیت‌های بازی‌وارسازی این پلت‌فرم‌ها، کمکی شایان به بومی‌سازی رویکرد جمع‌سپارانه در قانون‌گذاری است.

کلیدواژه‌ها

  1.  

    1. آهنگران، م. و صادق پور، م. (1393). بررسی و نقد نظریۀ وکالت در عرصۀ ماهیت نمایندگی مجلس. پژوهش‌های فقهی، 707-730.
    2. 2. استوارت میل، ج. (1389). حکومت انتخابی. (علیه‌السلام) رامین، Trans، تهران: نشر نی.
    3. بیثام، د. (1390). مشارکت شهروندان در روند قانون‌گذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
    4. جلایی، م. (1380). مقومات دموکراسی. بازتاب اندیشه، 47-54.
    5. جلایی، م. (1380). مقومات دموکراسی. بازتاب اندیشه، 47-54.
    6. جواهری طهرانی، م. (1394). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم «نمایندگی سیاسی». تهران: دفتر مطالعات نظام سازی اسلامی پژوهشکده شورای نگهبان.
    7. حافظ نیا، م.، قالیباف، م. و ملاحسینی اردکانی، ر. (1391). قابلیت‌های فناوری اطلاعات در اجرای دموکراسی مستقیم. پژوهشنامه علوم سیاسی، 123-154.
    8. حاکمی، م. (1396، 05 13). معرفی سایت Legislation Lab؛ کارگاهی برای قانون‌نویسی. Retrieved from اندیشکده شفافیت برای ایران: http://blog.tp4.ir/post/529
    9. حورعلی، م.، منتظری، ع. و الیاسی، م. (1394). شناسایی و اولویت‌بندی اصول مورد نیاز برای بهبود فضای نوآوری بنگاه‌های دفاعی ایران با رویکرد باز. مدیریت نوآوری، 57-86.
    10. دانلی، ج. (1381). دموکراسی، توسعه و حقوق بشر. راهبرد، 51-78.
    11. رنجبر، ا. (1384). نقش لابیگری در فرایند قانون‌گذاری و امکان قانونمند کردن آن. مجلس و راهبرد، 423-436.
    12. شیرازی، ع. (1398). بررسی مقایسه‌ای جایگاه مشورت در نظریـه‌هـای مـردم‌سالاری دینی و دموکراسی مشورتی. پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 89-110.
    13. عبدالاحد، ع.، درویشوند، ا.، حسینی پور اردکانی، س.، ناظمی، ح.، راجی، س. و بهادری جهرمی، ع. (1397). آسیب‌شناسی نظام قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    14. عبدالحسین زاده، م. و ثنائی، م. (1394). توانمندسازی خط‌مشی‌های عمومی، با رویکرد شفافیت و مشارکت. نخستین کنفرانس ملی مدیریت دولتی ایران. تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
    15. قاضی شریعت پناهی، س. (1392). بایسته‌‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
    16. قلی پور، آ. و پیران نژاد، ع. (1387). ارتقای اعتماد عمومی و دموکراسی الکترونیکی: تبیین نقش دولت الکترونیک. مدرس علوم انسانی، 219-256.
    17. کیا، ع. و عبدالله، ع. (1388). دموکراسی در فضای وب؛ زمینه‌ها و چالش‌ها. اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 146-155.
    18. لاگلین، م. (1393). مبانی حقوق عمومی (چهارم) ed، تهران: نی.
    19. مرتب، ی. (1396، 2303) WikiLegis، بستری برای مشارکت مردم در فرآیند قانون گذاری برزیل. Retrieved from شفافیت برای ایران: http://blog.tp4.ir/post/475
    20. نرگسیان، ع.، جمالی، ق.، هراتی، م. و آذری، ح. (1397). بررسی ارتباط فساد و اعتماد در رابطه بین شفافیت و رضایت شهروندان. نشریه مدیریت دولتی، 289-310.
    21. نوری، م. و توسلی رکن‌آبادی، م. (1395). بررسی تطبیقی اندیشه‌ها هابز، لاک و راولز در پرتو موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی. پژوهش سیاست نظری، 111-151.
    22. هوئرتا، ا. (1395). 100 سال دگر؛ اقتصاددانان پیشرو آینده را پیش‌بینی می‌کنند. In صد سال دگر (آ. پورابراهیمی، Trans.، pp. 32-35(تهران: کارآفرین.
    23. وحیدی منش، ح. (1393). دموکراسی و اخلاق لیبرالی. معرفت سیاسی، 79-102.
    24. ویژه، م. (1387). نمایندگی یا وکالت (اشتراک و افتراق نهاد «نمایندگی» و «وکالت»). خردنامه همشهری، 78.
    25. Pedersen، ، Kocsis، D.، Tripathi، A.، & Tarrell، A. (2013). Conceptual Foundations of Crowdsourcing: A Review of IS Research. 2013 46th Hawaii International Conference on System Sciences، (pp. 579-588). Hawaii.
    26. Aitamurto، (2012). Crowdsourcing for Democracy: A New Era in Policy-Making. Publication of the Committee for the Future، Parliament of Finland.
    27. Aitamurto، (2016). Collective Intelligence in Law Reforms: When the Logic of the Crowds and the Logic of Policymaking Collide. System Sciences، (pp. 2780-2789). hawaii.
    28. Aitamurto، ، & Landemore، H. (2015). Five design principles for crowdsourced policymaking: Assessing the case of crowdsourced off-road traffic law in Finland. Journal of Social Media for Organizations، 1-19.
    29. Allio، (2005). Interview with Henry Chesbrough: innovating innovation. Strategy and Leadership، 19-24.
    30. Clark، ، Morris، M.، & Lomax، N. (2018). Estimating the outcome of UKs referendum on EU membership using e-petition data and machine learning algorithms. Journal of Information Technology & Politics، 1-14.
    31. Dimba، (2018، March 22). CrowdLaw as a tool for open governance. Retrieved from GovLab Blog: http://thegovlab.org/crowdlaw-as-a-tool-for-open-governance/
    32. Farina، ، Epstein، D.، Heidt، J.، & Newhart، M. (2012). Knowledge in the People: Rethinking "Value" in Public Rulemaking Participation. Wake Forest، 1185.
    33. Find out more about e-petitions. (n.d.). Retrieved from UK Parliament: https://www.parliament.uk/get-involved/sign-a-petition/e-petitions/
    34. Friess، (2015). Online Deliberation Complete. International Communication Association Conference، (pp. 1-38). Puerto Rico.
    35. Gerber، ، & Morton، R. (1998). Primary election systems and representation. Journal of Law، Economics، & Organization، 304-324.
    36. HanYou، ، KyuLee، J.، Kang، H.، & Go، E. (2015). Participatory or deliberative democracy? Exploring the mediation effects of perceived online deliberation and online interactive activities on social outcomes. Telematics and Informatics، 205-214.
    37. Miller، (2003). Political Philosophy: A Very Short Introduction. (ک. پولادی، Trans.) New York: Oxford University Press.
    38. Newhart، ، & Brooks، J. (2017). Barriers to Participatory eRulemaking Platform Adoption: Lessons Learned from RegulationRoom. Cornell e-Rulemaking Initiative Publications، 1-28.
    39. Noveck، (2018). Crowdlaw: Collective Intelligence and Lawmaking. Analyse & Kritik، 359–380.
    40. Pfoser، D.، Crooks، A.، & Jenkins، A. (2015). Crowdsourcing urban form and function. International Journal of Geographical Information Science، 720-741.
پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11
دی 1400
صفحه 25-57