تبلیغ دینی در شبکه‌های اجتماعی؛ چالش‌ها و راهکارها با تأکید بر تلگرام

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

فارغ التحصیل کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع

چکیده

حضور در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها در جامعه امروزی با استقبال فراوانی مواجه شده است و می‌تواند یکی از بسترهای مورد توجه در تبلیغ دینی قرار گیرد. این پژوهش با تبیین مسائل حوزه رسانه و دین با نگاه به نظریه همگرایی ارتباطات و شناسایی ویژگی‌ها، چالش‌ها و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی در انتقال پیام دینی در کنار مرور نظریه جامعه شبکه‌ای، در جست‌وجوی راهکارهای کاهش آسیب و رسیدن به راه‌حل‌های مناسب بوده است. برای پاسخ سؤال اصلی پژوهش مبنی بر رسیدن به راهکارهای کاهش آسیب‌ها و چالش‌های تبلیغ دینی در شبکه‌های اجتماعی؛ به انجام مصاحبه نیمه‌ساختارمند با نخبگان و مشارکت‌کنندگان در شبکه اجتماعی به عنوان روش گردآوری داده‌ها پرداخته است. با تحلیل مضمون داده‌های گردآوری شده به عنوان روش تحلیل پژوهش؛ بر اساس محدودیت‌ها و آسیب‌های استخراج شده شبکه‌های اجتماعی در طی مراحل پژوهش؛ معنابخشی به اینترنت به عنوان رسانه سطحی، توجه به اعتبار منبع، تکثر مجاری ارتباطی، همگرایی کارکردی، توجه به نیاز مخاطب، تنوع‌بخشی، یادگیری مکانیزم‌های حاکم بر شبکه اجتماعی، ایجاد زیرساخت بومی و تمرکز بر کنشگری و توزیع به عنوان مهمترین راهکارها نتیجه‌گیری شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
اسماعیلی، رفیع‌الدین(1390). «تلویزیون و دین- چالش‌ها و راه‌کارها»، مجله معرفت، سال بیستم، شماره ۱۶۲، 68-51
باهنر، ناصر(1385). رسانه‌ها و دین، از رسانه سنتی تا تلویزیون، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
باهنر، ناصر(1387). رسانه‌ها و دین، تهران: سروش.
بشیر، حسن(1393). دعوت اسلامی، مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بیات، حجت‌الله(1386). «ضرورت تبلیغ دین از رسانه‌های نوین»، مبلغان، ، شماره ۹۲، 45-38.
بیات، حجت‌الله(1394). دین و مبانی ارتباطات، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
پرویزی، شبنم و اطهری، اسدالله(1395). «تأثیر شبکه‌های اجتماعی لاین و تلگرام بر هویت فرهنگی دانشجویان ارشد و دکترای رشته مدیریت امور فرهنگی واحد علوم و تحقیقات تهران سال‌های ۱۳۹۲ الی 1394»، اسلام و علوم اجتماعی، دوره هشتم، شماره15، 82-63
تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد و عابدی جعفری، حسن(1395). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، شماره دوم، 198-151.
تولایی، روح الله؛ صباغی، زهرا و نظافتی، نوید(1396). «شناسایی و تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی؛ مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره دهم، شماره سوم، 157-153.
خانیکی، هادی؛ کیاء، علی‌اصغر و میر، صمد(1395). «نقش تبلیغات شبکه اجتماعی تلگرام در جلب اعتماد مخاطبان؛ به خرید کالا»، علوم خبری، سال پنجم، شماره 18، 58-11.
خندان، محسن(1374). تبلیغ اسلامی و دانش ارتباطات اجتماعی، قم: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
رسولی، محمدرضا و مرادی، مریم(1391). «عوامل مؤثر بر تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی»، علوم اجتماعی، شماره 56،  66-57.
شکیب، محمدعلی(1392). سیاست آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با رسانهای جدید، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
محمودی، علیرضا؛ محمودی، مجتبی و ترکاشوند، پروین(1393). شبکه‌های اجتماعی: ابعاد و مفاهیم، تهران: انتشارات ساکو.
کاستلز، مانوئل(1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، احد علیقلیان و افشین خاکباز، ج1، تهران: طرح نو.
کاستلز، مانوئل(1393). قدرت ارتباطات، حسین بصیریان جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
کاویانی، محمد(1386). روان‌شناسی و تبلیغات با تأکید بر تبلیغ دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کوهی، احمد و ساداتی، سیدنصرالله(1392). «بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر استفاده از رسانه‌های سنتی»، پژوهش‌های ارتباطی، دوره بیستم، شماره ۷۶، 86-65.
کیوی، ریمون و لوک وان، کامپنهود(1385). روش تحقیق در علوم اجتماعی، عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر توتیا.
مارشال، کاترین و راس من، گرچن(1377). روش تحقیق کیفی، ع‍ل‍ی‌ پ‍ارس‍ائ‍ی‍ان‌ و م‍ح‍م‍د اع‍راب‍ی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مددپور، محمد(1393). «جامعه شبکه‌ای از نگاه دو متفکر معاصر: مانوئل کاستلز و کوین کلی»، کتاب ماه،  41-16.
مزینانی، کاظم(1393). «بررسی رابطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و هویت دینی کاربران»، فصلنامه ره‌آورد نو، شماره 46،  36-22.
مطهری، مرتضی(1381). تبلیغ و مبلغ در آثار شهید مطهری، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
مولانا، حمید(1384). ارتباطات جهانی در حال گذار، تهران: انتشارات سروش.
نیومن، ویلیام(1389). شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی، حسن دانائی‌فر، سیدحسین کاظمی، ج1، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
هوور، استوارت(1388). دین در عصر رسانه، علی عامری مهابادی، فتاح محمدی و اسماعیل اسفندیاری، قم: دفتر عقل.
Bernard H, Russel(2006). Research Methods in Anthropology, Altamira Press.
Braun, V. and Clarke, V. (2006) Using thematic analysis in psychology.
Qualitative Research in Psychology, 3 (2). pp. 77-101.
el-Nawawy, Mohammed and Khamis, Sahar. (2009) ISLAM DOT COM: Contemporary Islamic Discourses in Cyberspace. Palgravw macmilan
Kaplan, Andreas M. and Haenlein, Michael, (2010) Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media, Business Horizons, Vol. 53, Issue 1, p. 59-68.
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods (2nd Ed. ). Newbury Park, Ca: Sage.