پژوهشنامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
بازنمایی پیادهروی اربعین در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه موردی: مستندهای «شما چه کسی هستید؟» و «حاشیهای کوتاه از یک متن بلند» از وحید چاوش
نوع مقاله : مقاله ترویجی
نویسندگان
1 دانشآموخته کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره.
2 هیات علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (علیهالسلام).
چکیده
پیادهروی اربعین در عصر حاضر مبدل به اصلیترین آئین و مناسک شیعی شده است. همین جایگاه، لزوم مطالعه و کنکاش پیرامون آن را از منظرهای مختلف دوچندان میکند. یکی از این منظرها، برش تحلیلی رسانهای به آئین اربعین است. اینکه رسانههای جمعی و اجتماعی چگونه به این پدیده میپردازند و باید بپردازند؟، مسئلهای مهم و اساسی است. این مقاله در رویکردی ارتباطی و رسانهای به مطالعه بازنمایی پیادهروی اربعین در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. در این جهت دو مستند از وحید چاوش به عنوان فرد رسانهای فعال در این موضوع به نامهای (شما چه کسی هستید؟ و حاشیه کوتاه بر یک متن بلند) مورد تحلیل قرار گرفته است. روش استفاده شده در این مقاله نشانهشناسی جان فیسک که با مبنا قرار دادن هر کدام از اپیزودهای دو مستند به عنوان واحد تحلیل، نشانهها در سه سطح رمزهای اجتماعی، فنی و ایدئولوژیک مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که میتوان نوع بازنمایی ارائه شده از اربعین در این دو مستند در چهار بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، معنوی و تمدنی تقسیمبندی کرد. در بعد سیاسی، مؤلفههایی همچون استکبارستیزی و حقطلبی، وحدت اسلامی مطرح میشود. در بعد فرهنگی-اجتماعی میتوان به فرهنگ تواضع، تعاطی و تعامل فرهنگی، فرهنگ نذر، فرهنگ ایثار و فداکاری و کارکرد تربیتی اربعین اشاره کرد. در بعد معنوی همدردی با اسرای اهل بیت (ع)، دعا و شفاعتطلبی در بعد معنوی نیز منجیگرایی و فرادینی بودن از جمله موارد بازنمایی شده است. نمادهای مذهبی، فرهنگی و ملی نیز در قالب غذاها، پرچم و رسوم هر کدام از کشورها نمود بارز و عینی دارد.
کلیدواژهها
- افدرهایدر، پاتریشیا(1389). درآمدی کوتاه بر فیلم مستند، ترجمه کیهان بهمنی، تهران: انتشارات افراز.
- امین، محسن و گیویان، عبدالله(1396). کارکردها و ساختار پیادهروی اربعین از منظر ارتباطات آیینی، فصلنامه دین و ارتباطات(52)، 167-194.
- ثانی، حمید (1395). پیادهروی اربعین سبک جدیدی از دیپلماسی، وبگاه عصر دیپلماسی.
- جواهری، محمدرضا (1391). فلسفه قیام عاشورا در زیارت اربعین امام حسین، روزنامه خراسان.
- رودنبولر، دبلیو اریک (1387). ارتباطات آئینی، ترجمه ابراهیم حقیقی و عبدالله گیویان، ، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
- رحمانی، جبار (1395). تشیع پساصدام و پایان سندرم حسرت جغرافیای مقدس در تشیع جامعة شیعی بهمثابة جامعهای در فراق، نشست تخصصی اربعین، 5/10/95.
- رحیم پور ازغدی، حسن، ویژگیهای اربعین، خبرگزاری فارس، (20/8/1394).
- شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبنحسن (1411 ه. ق.) مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعه.
- پاکنیا، عبدالکریم (1383). «اربعین در فرهنگ اهل بیت»، نشریه مبلغان (52)، 21-33.
- غفاری، جلال (1395). «مقصدشناسی جریان اربعین در حوزه فرهنگ و اجتماع»، دومین همایش ملی «از غدیر تا اربعین».
- فیسک، جان (1386). فرهنگ و ایدئولوژی، ترجمه مژگان برومند، فصلنامه ارغنون (20)، 117-126.
- کالر، جاناتان (1379). فردینان دوسوسور، ترجمه کورش صفوی. تهران: انتشارات هرمس.
- مجلسی، محمد باقر(1403 ه. ق. )، بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- محدثی، جواد (1386). فرهنگ عاشورا، قم: انتشارات معروف.
- مظاهری، محسن حسام (1390). پیادهروی اربعین: تأملات جامعهشناختی، تهران، نشر آرما.
- معینیپور، مسعود (1394). مدنیت عقلانیت و معنویت در بستر اربعین، تهران: انتشارات سوره مهر.
- مهدیزاده، سیدمحمد (1387). رسانهها و بازنمایی، تهران: مرکز مطالعات و توسعه رسانهها.
- همایون، محمد هادی و بد، مهدیه (1395). «تببین انگیزههای معنوی گردشگران در سفرهای معنوی؛ مطالعه موردی رویداد پیادهروی اربعین». در مجموعه مقالات اولین کنفرانس گردشگری و معنویت. تهران: دانشگاه علم و فرهنگ.
- Flick, Uwe (2005) , “Design and Process in Qualitative Research”, in Uwe Flick, Ernst von
- Morgan, Michael, & Shanahan James, “Two Decades of Cultivation Research, in Barcelon Brant (ed) , Communication yearbook, sage, 1997.
- Watson, James and Hill, Anne (2006). Dictionary of Media and Communication Studies, seventh Edition, Hodder Arnold Publication
', './data/lcc/coversheet/591590748698.png'))