پژوهشنامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
نقش نهادهای فرهنگی و ارتباطی در تحولات هویت جنسیتی زنان در دوره قاجار
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق، تهران
2 هیات علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع
چکیده
در این مقاله، نقش نهادهای فرهنگی و ارتباطی در تحولات هویتی زنان در دوره قاجار بررسی خواهد شد که با توجه به موضوع، از روش پژوهش تاریخی براساس استنادات کتابخانهای با رویکرد توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. شروع تحولات در حوزه زنان را میتوان اواخر دوره قاجار و به خصوص دوران مشروطه دانست. در این فضا برخی از زنان وابسته به جریان روشنفکری که معمولا خود از فارغالتحصیلان مدارس خارجی در ایران بودند، تلاش کردند با تأسیس مدارس جدید و سپس نشریات، زمینه ورود زنان به فضای عمومی جامعه را ایجاد کرده و نوع نگاه به زن در جامعه را تغییر دهند. در مجموع میتوان عنوان داشت جریان فمینیستی شکل گرفته در چارچوب گفتمان سنتی پذیرفته شده، توانست با گسترش مدارس مدرن و ترویج ایده لزوم آموزش برای ایفای بهتر نقشهای سنتی در نشریات، زمینههای تغییر هویت جنسیتی زنان را در جامعه ایجاد نماید.
کلیدواژهها
- آفاری، ژانت(1376). «گذار از میان صخره و گرداب»، ایران نامه، مریلند.
- آفاری، ژانت(1385). انقلاب مشروطه ایران، رضا رضایی، تهران: بیستون.
- استرآبادی، بی بی خانم(1312ق). معایب الرجال، تهران.
- باقری، الهه و کثیری، مسعود(1391). «انتشار نشریه دانش قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی، تاریخ پزشکی.
- بامداد، بدرالمولک(1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران: ابن سینا.
- بصاری، طلعت(1346). زندخت: پیشاهنگ نهضت آزادی بانوان ایران، تهران: کتابخانه طهوری.
- بهشتی سرشت، محسن و پرویش، محسن(1394). «بررسی مطالبات فرهنگی واجتماعی زنان در مطبوعات عصر قاجار»، زن در فرهنگ و هنر، شماره3، صص327-341
- ترابی فارسانی، سهیلا(1388). «تکاپوی زنان عصر قاجار: فردیت، جهان سنت و گذار از آن»، تاریخ اسلام و ایران، شماره2، صص1-22
- ترابی فارسانی، سهیلا(1395). « زن و تحول گفتمان از خلال نشریههای زنان»، تاریخ اسلام وایران، شماره 30، صص69-92
- حمیدی، سیدجعفر و عاملی رضایی، مریم(1386). «تحول جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه»، تاریخ ادبیات، شماره3، صص46-60
- خوانساری، خسرو(1390). «مطبوعات زنان در دوره مشروطیت»، در اتحادیه منصوره، زن در تاریخ ایران معاصر، تهران: کویر.
- رایس، کلاراکلیور(1383). زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه اسدالله آزاد، تهران: نشرکتابدار.
- رجبی، اشرف(1384). «تاریخچه تحولات پوشاک بانوان ایرانی در دوره قاجار»، رشد آموزش، شماره 21، صص39-44
- رضوانی، هما(1362). لوایح آقا شیخ فضلالله نوری، تهران: نشر تاریخ ایران.
- رنجبرعمرانی، حمیرا(1390). نگاهی کوتاه به انجمنهای نسوان در عصر مشروطه، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- زنجانیزاده، هما، باغدار دلگشا، علی(1394). « بررسی جامعهشناختی روزنامهنگاری زنان در عصر مشروطه»، مسائل اجتماعی ایران، شماره 1، صص61-79
- زیبایینژاد، محمدرضا(1391). «جریانشناسی نهضت زنان در ایران»، در محمدرضا زیبایینژاد، مجموعه مقالات و گفتگوها، قم: نشر هاجر.
- ساناساریان، الیز(1384). جنبش حقوق زنان در ایران، تهران: اختران.
- سعیدزاده، سیدمحسن(1373). «پیشینه تاریخی آموزشی زنان». پیام زن، شماره13
- سعیدی، حوریه(1378). «شکوفه(نخستین روزنامه زنان ایران)». تاریخ معاصر ایران، شماره 3، صص345-355
- سعیدی، گلناز(1386). انجمنهای زنان در دوران مشروطیت، در نوشین احمدی خراسانی، فصل زنان، جلد 6، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- شیخ الاسلام، پری(1351). زن در ایران و جهان، تهران: زرین.
- صدرهاشمی، محمد(1363). تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان: کمال.
- فتحی، مریم(1393). کانون بانوان (با رویکردی به ریشههای تاریخی حرکتهای زنان در ایران) ، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- فصیحی، سیمین(1389). «از خلوت خانه تا عرصه اجتماع رویارویی زنان با «دوگانگی طبیعت و فرهنگ» از انقلاب مشروطیت تا پایان دوره قاجار». فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، شماره 8
- قویمی، فخری و وزیری، خشایار(1352). کارنامه زنان مشهور ایران، تهران: وزارت آموزش و پرورش.
- کارگر اسفندآبادی، خدیجه(1396). «زنان و توسعه مدارس»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 39، صص95-114
- کثیری، مسعود و باقری، الهه(1390)«زبان زنان»، فصلنامه سخن تاریخ، شماره 13، صص3-36
- کزازی، ماندان؛ اکبری، زینب و رمضان جماعت، مینا(1392). «نقش زنان درشکلگیری آموزش و پرورش جدید دختران ایران»، پژوهش تاریخ، شماره1، صص87-106
- محیط طباطبایی، محمد(1375). تاریخ تحلیل مطبوعات ایران، تهران: بعثت.
- معاصر، حسن(1347). تاریخ استقرار مشروطیت در ایران، جلد 2، تهران: ابن سینا.
- مولانا، حمید(1358). سیر ارتباطات اجتماعی در ایران، تهران: دانشکده علوم ارتباطات جمعی.
- ناهید، عبدالحسین(1360)، زنان ایرانی در جنبش مشروطه، تبریز: احیاء.
- همراز، ویدا(1376). «نهادهای فرهنگی در حکومت رضا شاه»، تاریخ معاصر، شماره1، صص50-63
- نجمآبادی، افسانه و صنعتی، مهدخت. نامهها، نوشتهها و یادها صدیقه دولت آبادی، جلد 3، نیویورک: نگرش و نگارش زن
- _____ . روزنامه حبلالمتین، 1286
- _____ . روزنامه مجلس، شماره6، 16شوال1324
', './data/lcc/coversheet/501608623961.png'))