پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
الگوی مفهومی مؤلفه‌های تغییر فرهنگ و امنیت فرهنگی در سوره مبارکه مؤمنون (مبنتنی بر رویکرد استنطاقی)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیاردانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع
2 دانشجوی دکتری الهیات دانشگاه الزهرا س
چکیده
تفسیر موضوعی و استنطاقی قرآن، شاهراهی بسوی درک و طرح هدایت عام قرآن ناظر به مسائل و موضوعات عصری است که درقالب نظریاتی عام در نسبت با سنت ها و نوامیس اجتماعی در کتاب مقدس، استنباط می شود. سوره مبارکه مومنون هفتاد و چهارمین سوره نازل شده قرآن کریم بر پیامبر و امت، در پایان دوره مکی در شرایط سخت، مواجهه و تقابل مومنون و کافران و کیفیت تلاش انبیاء برای تغییر بینشی، گرایشی و رفتاری کفار را تبیین و ویژگی های جامعه شناختی دو طرف را مطرح می سازد. این مقاله پس از تحلیل مضمونی آیات این سوره با استفاده از تفاسیری چون المیزان، نمونه، مجمع البیان و...درصدد است تا با استنطاقی مساله مدار، نقشه و الگوی مفهومی فرهنگی پیامبر (ص) را در جریان هدایت، در اواخر دوره مکی به ترسیم کشیده و راهبردهای قرآن دراین زمینه را باز تنظیم نماید.یافته های پژوهش حاکی از آن است که سه مقوله تذکر، دفع سیئه با حسنه و هجرت به عنوان راهکاری برای حفظ امنیت فرهنگی معرفی شده اند.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
- ابن منظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
- احمد بن فارس، ابن فارس (1404). معجم مقاییس اللغه. چاپ اول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ایازی، سید محمدعلی (1368). نگاهى به تفاسیر موضوعى معاصر. کیهان اندیشه، شماره ٢٨، ص. ١۴٢.
- آشنا، حسام الدین؛ اسماعیلی، صادق (1388). امنیت فرهنگی؛ فراسوی امنیت ملی و امنیت انسانی. فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره پنجم.
- آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- بحرانی، هاشم بن سلیمان (1416). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
- بهمنی، سعید (1399). خوانش انتقادی استنطاق و کاربست آن در نظریة شهید صدر پیرامون سنت‌های تاریخ در قرآن. پژوهش‌های قرآنی، شماره دوم، صص. 29-48.
- چنگیز، پهلوان (1378). فرهنگ و تمدن. تهران: نشر نی.
- حجت‌الاسلام سعید بهمنی. مصاحبه خبرگزاری مهر.1397.
- حسینى همدانى سید محمد (1404). انوار درخشان. تهران: کتاب‌فروشی لطفى
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374). مفردات الفاظ قرآن. چاپ دوّم، تهران: مرتضوی
- روبرت وسنو (1399). جامعه‌شناسی فرهنگ (مصطفی مهرآیین، مترجم). تهران: کرگدن.
- زمخشری، محمود (1407 ق). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل. چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
- سروری مجد، علی (1391). ابعاد فرهنگ در جامعة آرمانی قرآنی، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، سال سیزدهم، شماره هجدهم، صص. 83-111.
- سید قطب، بن ابراهیم شاذلی. (1412). فی الظلال القرآن. بیروت: دارالشروق.
- صدر، سید محمدباقر، المدرسة القرآنیة. انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر)، بی‌تا.
- طباطبایی، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیرالقرآن. سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طبرسی، فضل بن حسن (1360). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. مترجمان. چاپ اول. تهران: انتشارات فراهانی.
- طریحى، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین. چاپ سوم، تهران: مرتضوی.
- طوسى، محمد بن حسن. التبیان فى تفسیر القرآن. چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربى. بی‌تا.
- طیب، سید عبدالحسین. (1378). تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
- فخررازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- فضل‌الله، سید محمدحسین (1419). تفسیر من وحى القرآن. بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر (1375). تفسیر أحسن الحدیث. چاپ دوم، تهران: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر.
- کاشانی، ملافتح الله (1336). منهج الصادقین فى الزام المخالفین. تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمى.
- کوش، دنی (1381). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی (فریدون وحیدا، مترجم). تهران: سروش (انتشارات صداوسیما).
- مدرسی، محمد تقی (1419). من هدى القرآن. تهران: دار محبى الحسین.
- مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374). تفسیر نمونه. چاپ اول، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- میبدى، احمد بن محمد (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تهران: انتشارات امیرکبیر.
', './data/lcc/coversheet/491683644064.jpg'))