پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)

بازشناخت مفهوم ارتباطات درآثار پسا استعماری و غرب‌‌شناسانه رضا داوری اردکانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد یار گروه منابع اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی

چکیده

هدف این مقاله مفهوم‌یابی و اصطلاح‌شناسی پسااستعماری «ارتباطات» در آثار پسا استعماری و غرب‌شناسانه تألیف شده توسط رضا داوری اردکانی است. رویکرد اصلی مقاله بر این فرض استوار است که «نقد پسااستعماری» و در زیرمجموعه آن «نقد غرب»، جز در سایه توجه مبسوط به مضامین ارتباطی غرب و شرق و به‌طور کلی وضعیت ارتباطات تمدن‌ها امکان‌پذیر نیست و اگر این مسئله مورد توجه واقع نشود و یا کم‌تر مورد مداقه قرار گیرد، نائل شدن به ارائه نقد پسا استعماری ناب، محل چندانی از اعراب ندارد. برای رسیدن به هدف پژوهش و بررسی این فرضیه سه سوأل طرح شد: 1. بهره‌مندی از مفاهیم و مضامین ارتباطی در آثار داوری اردکانی به چه میزان است؟ 2. از منظر ارتباطی نقد پسا استعماری رضا داوری اردکانی بر چه اصطلاح و تعاریف پسا استعماری متقنی استوار است؟ 3. رویکرد ارتباطی پسا استعماری داوری اردکانی چه سطوح و مفاهیمی از ارتباطات را دربر می‌گیرد؟ در این مقاله سه اثر رضا داوری اردکانی مورد تحلیل قرار گرفت. انتخاب نمونه‌های مذکور با استفاده از «جست‌وجوی چند فیلدی مدارک» در «نرم‌افزار رسا سازمان اسناد و کتابخانه ملی» و با استفاده از فیلدهای «پدیدآور» و «موضوع» انجام شد. همچنین به‌منظور پاسخ به سوألات دوم و سوم پژوهش از روش کیفی «گروه کانونی» بهره برده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در مجموع، 62/3 درصد کل پاراگراف‌های کتاب‌های مورد بررسی دارای مفاهیم ارتباطی است‌. همچنین داوری اردکانی در آثار خود از مفهوم«ارتباطات میان‌فرهنگی» با 37/20 درصد و اصطلاح پسا استعماری«تقلید» با 22/22 درصد، بیشترین میزان استفاده را برده است.

کلیدواژه‌ها

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ارتباطات درون فردی (بی‌تا). دانشنامه رشد، بازیابی شده از: http://www.daneshnameh.roshd.ir.
    3. اشکرافت، بیل؛ گریفیث، گاریث؛ تیفن، هلن (1395). فرهنگ اصطلاحات پسااستعماری (حاجیعلی سپهوند، مترجم). تهران: نشر آریاتبار.
    4. امام جمعه‌زاده، سیدجواد؛ روحانی، حسین (1390). واکاوی مبانی فلسفی غرب در هندسه معرفتی رضا داوری اردکانی، متافیزیک، 2(9)، صص. 108-95.
    5. امینی، محمدرضا (1389). تعریف بند (پاراگراف) در نثر فارسی. کاوش‌نامه: 2(20)، صص. 85-55.
    6. الویری، محسن؛ نظری‌مقدم، جواد (1391). نقش ارتباطات سنتی در جنبش‌های سیاسی اجتماعی شیعه (مطالعة موردی جنبش مشروطة ایران). تحقیقات تاریخ اجتماعی، 1(2)، صص. 23-1.
    7. بازرگان، عباس (1387). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته (رویکردهای متداول در علوم رفتاری). تهران: نشر دیدار.
    8. تائبی، زهره و حیدری، فاطمه (1394). بررسی گفتمان پسااستعماری ادوارد براون و انعکاس آن در ترجمه «سفرنامه یک سال در میان ایرانیان». مطالعات زبان و ترجمه، 1(48)، صص. 74-53.
    9. داورپناه، محمدرضا (۱۳۸۶). ارتباط علمی، نیاز اطلاعاتی ورفتار اطلاع‌یابی. تهران: چاپار.
    10. داوری اردکانی، رضا (1383). ما و راه دشوار تجدد. تهران: نشر ساقی.
    11. داوری اردکانی، رضا (1386). درباره غرب. تهران: انتشارات هرمس.
    12. داوری اردکانی، رضا (1397). وضع کنونی تفکر در ایران. تهران: سروش.
    13. رودنبولر، اریک‌دبلیو (1387). ارتباطات آیینی(از گفت‌وگوهای روزمره تا جشن‌های رسانه‌ای شده) (عبدا... گیویان، مترجم). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
    14. روشن، حسن؛ رحیمی، سهیلا و جعفری، حسین (1397). رهیافت اخلاق و سیاست در فلسفه سیاسی معاصر: با تاکید بر آرا و اندیشه‌های رضا داوری اردکانی و السدیرمک اینتایر. پژوهشنامه علوم سیاسی، 4(52)، صص. 104-73.
    15. ساروخانی، باقر (1371). جامعه‌شناسی ارتباطات. تهران: انتشارات اطلاعات.
    16. سعید، ادوارد (1382). فرهنگ و امپریالیسم (اکبر افسری، مترجم). تهران: انتشارات توس.
    17. شکرخواه، یونس (1381). واژه‌نامه ارتباطات. تهران: سروش.
    18. شوم، راکا؛ هج، رادها (1383). رهیافت پسااستعماری به ارتباطات (پیروز ایزدی، مترجم). رسانه، 1(15)، صص. 119-95.
    19. مک‌کوایل، دنیس (1382). نظریه‌ ارتباطات جمعی (پرویز اجلالی، مترجم). تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها.
    20. ملایی، احمد؛ محمودی، محمدعلی؛ و زهرازاده، محمدعلی (1396). گفتمان پسااستعماری مشترک در ادبیات داستانی معاصر هند و ایران (مطالعه مجموعه داستان مترجم دردها، رمان شوهر دلخواه و رمان سووشون). مطالعات شبه‌قاره، 2(9)، صص. 97-120.
    21. مهرداد، هرمز (1380). مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط‌جمعی. تهران: انتشارات فاران.
    22. Carey, Martha Ann & Asbury, Jo-Ellen (2016). Focus Group Research. London: Routledge.
    23. Childs, Peter; Patrick, William (2014). An Introduction to Post-Colonial Theory. London: Routledge.
    24. Go, Julian (2016). Postcolonial Thought and Social Theory. London: Oxford University.
    25. Krueger, Richard A. (2014). Focus Groups: A Practical Guide for Applied Research: New York: Sage.
    26. What is intra-group communication? (n.d). Retrieved Agust 16, 2021, from: https://study.com/academy/answer/what-is-intra-group-communication.htm
پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10
شهریور 1400
صفحه 66-91