چهارچوب فقهی ایجاد انس میان زن و مرد در فضای مجازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجو دکتری دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

با گسترش غیرقابل تصور فضای اینترنت و افزایش شبکه‌های اجتماعی مجازی، روابط انسانی در فضای مجازی بسیار پیچیده شده است. به همین جهت قطعاً ما با یک گسترش ناگهانی روابط میان زنان و مردان مواجه هستیم، به طوری که کنترل آن بسیار مشکل می‌نمایاند. روند رشد این پدیده در میان شیعیان و ایرانیان نیز سیر صعودی غیرقابل باوری داشته است.
از طرف دیگر اسلام، کامل‌ترین دین الهی است. بنابراین، انتظار آنست که به تمام سوالات و شبهاتی که در عصر حاضر مخصوصاً با پیشرفت علم و فناوری ایجاد می‌شود، پاسخ مناسب و درخوری دهد. فضای مجازی و محیط اینترنت شبهات و سؤالات زیادی را در حوزه شرع ایجاد کرده است که در این پژوهش تلاش می‌شود تا به برخی از این شبهات و سوالات پاسخ داده شود.
این مقاله بر آن است که چهارچوب شرعی روابط نامحرمان در فضای مجازی را تبیین کند. برای دستیابی به این منظور عناوین فقهی مرتبط با روابط زن و مرد در محیط مجازی استخراج شده و سپس احکام آن عناوین (که در واقع مربوط به دنیای واقعی هستند) از فتاوا و استفتائات موجود فقهای معاصر آورده شده است. در انتها، تلاش شده آنچه که در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌تواند مصداقی از این عناوین باشد، ذکر شود، تا مخاطبان این نوع شبکه‌ها از سردرگمی درآمده و محدوده روابط زن و مرد را در آن از نظر فقه شیعه درک نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  1. قرآن کریم

    1. ابن منظور، ابوالفضل، جمال الدین، محمد‌بن‌مکرم (1414 ه‍ ق). لسان‌العرب، 15 جلد، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
    2. بحرانى، محمد سند، (1429 ه‍ ق). سند العروة الوثقى - کتاب النکاح، دو جلد، قم: مکتبة فدک.
    3. جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى، سیدمحمود هاشمى (1423 ه‍ ق). موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم‌السلام، 11 جلد، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام.
    4. جمعى از مؤلفان (1421ه‍ ق). مجله فقه اهل بیت علیهم‌السلام (فارسى)، 56 جلد، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام.
    5. حسینی، سید مجتبی (1385). احکام نگاه و پوشش، قم: دفتر نشر معارف.
    6. خمینى، سید روح اللّه موسوى (1424 ه‍ ق). توضیح‌المسائل، 2 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    7. خویى، سید ابوالقاسم موسوى، موسوعة الإمام الخوئی، 33 جلد، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم - ایران، اول، 1418 ه‍ ق
    8. زنجانى، سیدموسى شبیرى (1419 ه‍ ق). کتاب نکاح، 25 جلد، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز.
    9. سجستانى، ابى داود سلیمان‌بن‌اشعث(1390ه‍ ق). سنن ابی داوود، بیروت: دارالسلام.
    10. شیرازى، ناصر مکارم، کتاب النکاح (مکارم)، 6 جلد، قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن‌ابى طالب علیه‌السلام، ایران، اول، 1424 ه‍ ق.
    11. عاملى، حرّ، محمد‌بن‌حسن، وسائل الشیعة، 30 جلد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ایران، اول، 1409 ه‍ ق.
    12. فضل ا...، سید محمد حسین (1378). نقش و جایگاه زن در حقوق اسلامی، مترجم: عبدالهادی فقهی‌زاده، تهران: مرکز نشر دادگستر.
    13. کلینى، ابوجعفر، محمد‌بن‌یعقوب (1429 ه‍ ق). الکافی (ط - دار الحدیث)، 15 جلد، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
    14. محسنیان راد، مهدی، ارتباط‌شناسی، تهران: انتشارات سروش، 1369.
    15. محمدی ری‌شهری، محمد (1375)، میزان الحکمه، جلد 13، قم: نشر دارالحدیث.
    16. مشکینی اردبیلی، علی اکبر (1381). اصطلاحات الاصول ومعظم ابحاثها، قم: نشر الهادی.
    17. مطهری، مرتضی (1368). پاسخ‌های استاد به نقدهایی بر کتاب مسأله حجاب، قم: صدرا.
    18. معصومی، سید مسعود (1381). احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    19. مک کروسکی، جیمز سی (1388)، رفتار غیرکلامی در روابط میان فردی: درسنامه ارتباطات غیرکلامی، مترجمان: فاطمه سادات موسوی، ژیلا عبداله پور، تهران: دانژه.
    20. مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى (1395)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی، قم: انتشارات مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
    21. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن (1404 ه‍ ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    22. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، هفتم، 1404 ه‍ ق.
    23. یحیایی ایله‌ای، احمد (1380)، مهارت‌های ارتباطات کلامی، ماهنامه روابط عمومی، شماره 21.
    24. http://www.parsuast.ir/anjoman/index.php?topic=34.0