پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)

تحلیل مدل ارتباطی پیامبر اسلام با مخالفان(ضعیف الایمان‌ها) در مدینه با تأکید بر تفسیر المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق، تهران. ایران.

2 دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم.تهران، ایران

3 استادیار، گروه فرهنگ و تمدن دانشگاه امام صادق، تهران، ایران

10.30497/lcc.2024.245559.1114

چکیده

توجه به ذومراتبی بودن مفهوم ایمان دلالت اجمالی نسبت به تفاوت ارتباط پیامبر با هریک از سطوح مؤمنان دارد. به این منظور پژوهش حاضر به دنبال تحلیل ارتباطی پیامبر با یکی از سطوح ایمانی مؤمنان یعنی ضعیف‌الایمان‌ها است. ضعیف‌الایمان‌ها، مؤمنانی هستند از جنگ فراری، همنشین با منافقین و کفار، دارای بینش‌های جاهلی و... که نزدیک است ایمانشان از بین رفته و کافر شوند. تحقیق حاضر داده‌های موجود در تفسیر المیزان حول ارتباط پیامبر با ضعیف‌الایمان‌ها را گردآوری کرده است. این گردآوری به صورت قیاسی و ناظر به مدل «منبع معنی» محسنیان راد صورت پذیرفت. بعد از گردآوری با استفاده از روش تحلیل مضمون به تحلیل داده‌های گردآوری پرداخته شد و از تحلیل آن ۵ کد فراگیر «منبع معنی پیامبر»، «منبع معنی ضعیف‌الایمان‌ها»، «محتوای پیام پیامبر»، «محتوای پیام ضعیف‌الایمان‌ها»، «زمینه غیرمادی» و «پارازیت» استخراج شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که پیامبر با بینش و گرایش خاص خود به دنبال تأثیرگذاری بوده است. به همین منظور برای جلوگیری از پارازیت‌ها تلاش کرده است. ایشان با محتواهای کلامی و غیرکلامی متفاوتی با ضعیف‌الایمان‌ها ارتباط برقرار کرده است. مانند: «یادآوری امداد خدا، معین بودن اجل، عدم تغییر اجل با فرار از جنگ در جواب به فرار ضعیف‌الایمان‌ها از جنگ و بهانه آوردن آن‌ها برای جهاد کردن»، «عدم اجازه برای بدست آوردن غنیمت و تذکر به اندک بودن زندگی دنیا در جواب برای دنیا طلبی ضعیف‌الایمان‌ها» و...

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
احمدزاده، سیدمصطفی (۱۳۹۸ش)، چیستی ایمان در قرآن کریم به روش تحلیل محتوای کیفی، مطالعات قرآن و حدیث، ۲۴ (۲)،  ۱۶۴-۱۳۵.
برزویی، محمدرضا (۱۳۹۵). شیوه‌های ارتباطی مدعیان دروغین مهدویت در عصر غیبت با تأکید بر فرقه بهائیت، فصلنامه مشرق موعود، سال دهم، ۴ (۱۰)، ۲۱۳-۲۳۵.
تانکارد، جیمز و سورین، ورنر جوزف (۱۳۹۳)، نظریه‌های ارتباطات، مترجم علیرضا دهقان، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
حاجی صادقی، عبدالله (۱۳۹۰ش)، سیمای یهود در قرآن، قم: انتشارات زمزم هدایت.
خراسانی، علی (۱۳۹۷ش). شرک ربوبی مشرکان عصر نزول در آینه تفسیر تطبیقی با تمرکز بر آیه ۳۱ سوره یونس، پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، ۷ (۴)، ۱۵۳-۱۳۷.
رزاقی، افشین (۱۳۸۲).  نظریه‌های ارتباطات اجتماعی، تهران: پیکان.
سبحانی، جعفر (۱۴۱۶ق). الایمان و الکفر فی الکتاب و السنه، قم: مؤسسة الإمام الصّادق(علیه­السلام).
 ضیاء فر، سعید (۱۳۸۶). شئون پیامبر اسلام و نقش آن در اجتهاد، فقه؛ کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره ۵۴، ۷۸-۳۶.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۰ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم.
طبرسی، حسن بن فضل (۱۳۷۰ش). مکارم الاخلاق، محقق محمد الحسین الاعلمی، قم: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، حسن بن فضل (۱۴۱۵ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۹، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
کلینى، محمد بن یعقوب (۱۳۶۵ش).‏‏ الکافی، محقق على اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: انتشارات دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403ق)، بحارالأنوار، جلد ۳۵ و۷۲، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، ‏‏چاپ دوم‏.
محسنیان‌راد، مهدی (۱۳۹۶). ارتباط شناسی ویرایش ۲: با تجدید نظر و اضافات، تهران: انتشارات سروش، چاپ هفدهم.
محسنیان راد، مهدی (۱۳۹۶ب). ارتباطات انسانی، تهران: سمت.
مطهری، مرتضی (۱۳۸۹). مجموعه آثار جلد ۲۱، تهران: صدرا.
واقدی، محمدبن عمر (۱۴۰۹ق). المغازی، محقق: مارسدن جونس، لبنان -بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
همتی گلیان، عبدالله (۱۳۹۱). مسیحیت در حجاز و غرب جزیره العرب مقارن ظهور اسلام، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، ۱ (۴۵)، ۱۴۱-۱۳۱.
Adler, Ronald B. & Roodma, George (2009). Understandig Human Communication, 10th edition. New York: Oxford University press.
Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
Braun, V. &  Clarke, V. & Hayfield, N. & Terry, G. (2019), Thematic Analysis, In Pranee Liamputtong (Editor), Handbook of Research Methods in Health Social Sciences(pp. 843-860). Singapore: Springer.
DeVito, Joseph A,.(2013). The interpersonal communication book. New York: pearson.
پژوهش‌نامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14
شهریور 1402
صفحه 157-188