تحلیل ابعاد فرهنگی بازی چوگان در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ‌التحصیل کارشناس ارشد مدیریت امور فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحدتهران مرکزی

3 فارغ‌التحصیل کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستان دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

10.30497/lcc.2024.243164.1077

چکیده

بازی‌ها، آیین‌ها و تشکل‌های محلی نقش مهمی در میراث فرهنگی ناملموس سرزمینی‌مان دارند. آمیختگی بازی چوگان با سایر ابعاد فرهنگی نظیر؛ اسطوره‌ها، تاریخ، ادبیات، معماری و غیره موجب شده است تا به این بازی به‌عنوان یک ارزش غیرقابل‌انکار پرداخته شود، بنابراین ایرانیان موظف‌اند، از آن نگهبانی و پاسداری کنند. در این مطالعه سعی بر این است تا  ابعاد فرهنگی چوگان هویدا شود. هدف از این مطالعه بررسی ابعاد فرهنگی بازی چوگان است. این تحقیق بر مبنای هدف، کاربردی و از منظر گردآوری داده‌ها، اسنادی و از حیث شیوه تحلیل داده‌ها، از نوع پژوهش‌های توصیفی است. ارزش‌های اسطوره‌ای، تاریخی، ادبی، معماری و ... چوگان به‌هم آمیخته است. بنابراین پرداختن به این ارزش‌ها بسیار حائز اهمیت است. اسطوره، تاریخ، ادبیات، معماری، نگارگری و مینیاتور به‌مثابه یکی از قالب‌های ارتباطی شناخته‌شده در حوزه فرهنگی ایران، به‌عنوان نمادهای اصلی ارزش‌های فرهنگی قابل طرح هستند. توجه به بازی چوگان برای نگهداری و حفظ ارزش‌های آن، موجب همبستگی ملی و نهایتاً تقویت روحیه ملی و هویت ملی می‌شود. ازاین‌رو همه‌ کنشگران فرهنگی موظف‌اند، از میراث فرهنگی و ارتباطی بازمانده از نیاکان نگهبانی و پاسداری کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

امیرمظاهری، امیرمسعود و فخاریان، مونا (1395). نقش سرمایه اجتماعی در شادی جوانان، مطالعات جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز.‏ دوره 9، شماره 33، صص 7-24.
بن‌ندیم، محمدبن اسحاق (1381). الفهرست، چ اول، تهران: انتشارات اساطیر.
احمدی‌زاده، زهراسادات (1387). بازی‌های کهن ایران، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری «کتاب ماه هنر»، شماره 123، صص 57-54.
اشپولر، برتولد (1373). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلام، ج2، ترجمه مریم میراحمدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اشرفی، م.م (بی تا). لوحه‌های نگارین (از قرن هجده تا بیست و چهارم)، تاشکند: انتشارات عرفان.
اهلی شیرازی، محمدبن یوسف (1344). کلیات اشعار مولانا اهلی شیرازی، به کوشش حامد ربانی، تهران: سنائی.
بروگش، ه. (۱۳۷۴). در سرزمین آفتاب، ترجمه مجید جلیلوند، تهران، مرکز.
بهروز، ذبیح اله (1346)، گوی و چوگان، بررسی‌های تاریخی، 2 (9-10)، 28-1.
بهروزی‌پور، حسین (1398). صورت، بیان و معنا در نگارگری ایران برپایۀ دیدگاه‌های دینی و عرفانیِ تیتوس بورکهارت و سید‌حسین نصر. مطالعات باستان شناسی پارسه. سال ۳، شماره ۱۰، صص ۱۲۷-۱۴۸.
پاپ زن، عبدالحمید؛ آگهی، حسین، شاهمرادی، مهنا (1399). بازنمایی هویت ایرانی- اسلامی در پرتوی بازی‌های بومی و محلی، نهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دانشگاه تهران.
جوانمرد، کمال و نوابخش، مهرداد (1393). بررسی جامعه­شناسی کارکرد ورزش بر انسجام اجتماعی در ایران دهه هشتاد(مورد مطالعه کرمان)، مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال یازدهم، شماره چهل و یکم، صص 54- 37.
حیدری، سلیمان و دریکوندی، رضا (1401). گونه‌شناسی تحلیلی تفریحات سلطنتی سلجوقیان ایران (431 – 590 ق/1040 – 1194 م). مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران، دوره 15، شماره 33، صص 65-8.
خدادادی، محمدرسول و عسکریان، فریبا (1389). بازی‌های بومی و محلی شمال غرب، چاپ اول، تهران: عصر انتظار.
خزایی، حسین (1387). هویت در عرصه فرهنگی ایران، زمانه، شماره 70. صص 52-47.
خسروی، مولود (1399). چوگان و نقش جهان؛ واکاوی دوباره فرهنگ و هویت معماری ایرانی- اسلامی. معماری و شهرسازی ایران، دوره 11، شماره 2، صص 253-273.
دری، نجمه و خیراندیش، سیدمهدی (1393). مقایسه بازتاب فرهنگ عامه در آثار سیمین دانشور و احمد محمود، دو فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 3، شماره 3، صص 103-79.
رحمانی سامانی، رؤیا (1388). میدان نقش جهان(امام)، رشد آموزش، دوره هفتم، شماره 1.
رضایی خیرآبادی، فاطمه؛ حکیم‌زاده، رضوان؛ محمدی، محمدحسین و خالقی‌نژاد، سیدعلی (1391). جایگاه نمادهای هویت ملی در زبان و ادب فارسی؛ مطالعه موردی: آثار داستانی جمال‌زاده، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره پنجم، شماره 2، صص 114-89.
رفیعی، فرشاد؛ فرقانی اوزرودی، محمدباقر و رحیمی علی­آبادی، سمیه. (1393). جایگاه ورزش در اشعار ملک الشعرای بهار، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 22، صص 228- 209.
رمضانی­نژاد، رحیم؛ دانشمندی، حسن؛ نیکویی، علی­رضا و بهرامی­پور، بهرام (1385). مقایسة صفات اصلی پهلوانی در شاهنامه، فصلنامه المپیک، سال چهاردهم، شماره 4، پیاپی 36، صص 89- 83.
ریاحی زمین، زهرا (بی­تا). داستان سرایی در شعر شیراز، بی­جا
شادآرام، علیرضا و نامور، زهرا (1400). چیستی و چرایی تأثیر ادبیات عرفانی بر نگارگری ایرانی (با رویکرد نشانه‌شناسی)، پژوهش‌های ادب عرفانی، سال پانزدهم، شماره 47، صص 210 -185.
شاردن، ژان (1393). سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس.
شرلی، آنتونی (1362). سفرنامه برادران شرلی، ترجمه آوانس و به کوشش علی دهباشی، تهران: نگاه.
شیرزاد مرکاوی، معصومه و مولادوست، کیومرث. (1398). تعابیر عارفانه و عاشقانۀ گوی و چوگان در اشعار فارسی، فصلنامه مطالعات زبان و ادبیات غنایی، نشریه تخصصی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، دوره 9، شماره 31، صص 44-33.
علیزاده خیاط، ناصر و رمضانی، مهدی (1395). مضمون‌آفرینی و نمادپردازی از گوی و چوگان در متون منظوم عرفانی. مطالعات زبانی و بلاغی، دوره 7، شماره 13، صص 139-158.
عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیاری (1378). قابوس‌نامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی فرهنگی.
غلامی هوجقان، فاطمه؛ سیداحمدی زاویه، سیدسعید و آذرنوش، آذرتاش (1396). مطالعه و بازیابی چوب چوگان با استناد بر نگاره‌ها و نسخ خطی دوره تیموری. جلوه هنر، دوره 9، شماره 18، صص 63-76.
غیاثیان، محمدرضا و افشاری، مجید (1399). مطالعه‌ای بر بازتاب انواع نمایش‌ها در نگارگری عصر صفوی، دوفصلنامه مبانی نظری هنرهای تجسمی، دوره 5، شماره 1، صص 67-53.
فاضلی، مهتاب و ریاضی، محمدرضا (1389). تبیین ویژگی‌های نگاره‌های مثنوی «گوی و چوگان»، نگره، سال پنجم، شماره 15، صص 93-83.
فراهانی، ابوالفضل و شهرکی منصوره (1385). بررسی بازی‌های بومی و محلی سیستان و بلوچستان. تاریخ نامة ورزش ایران(1)، چاپ اول، تهران: کمیتة ملی المپیک، صص 178- 136.
فره‌وشی، بهرام. (1354). کارنامه اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران.
قربان‌نژاد، پریسا و سنگین‌پور، مهدی. (1391). بررسی انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها و علل رواج آن‌ها در دبار خلافت عباسی(سال 552- 232ق)، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، شماره 8، صص 112-97.
کریم پور، نسرین (1394). بررسی و تحلیل بازی‌های کودکانه قرن ششم هجری به استناد اشعار خاقانی شروانی، نامه انسان‌شناسی، سال سیزدهم، شماره 23، صص 218-194.
کریستین‌ سن، آرتو (1379). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه سعید نفیسی، چ 10، تهران: دنیای کتاب.
کفشچیان مقدم، اصغر و یاحقی، مریم (1390). بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران، باغ نظر، سال هشتم، شماره 19، صص 76-65.
گیرشمن، رومن (1378)، بیشاپور، جلد2 موزاییک‌های ساسانی، ترجمه اصغر کریمی، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
متینی، جلال (1377). چوگان در کوش‌نامه، فصلنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سال چهارم، شماره سوم. صص 193-190.
محمدی، محمد (1382). ریشه‌ها و بنیادهای تاریخی بازی‌های سنتی ایران، فصلنامه پل فیروز، دوره 9، شماره 3، صص 37-15.
مدنی، محمدسعید (1372). ورزش و ابزارهای ورزشی در شاهنامه و جایگاه فرهنگی و مردمی آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، رشتة مردم‌شناسی.
مرادی، سالار؛ خالدیان، محمد و مصطفایی، فردین (1393). نقش ورزش در توسعه ارتباطات میان فرهنگی و اجتماعی، مدیریت ارتباطات در رسانه­های ورزشی، سال اول، شماره 4، صص 60-55.
منصوریان، محمدرضا(1384). ورزش‌های سنتی و فرهنگ مردم، روزنامة همشهری.
مولادوست، کیومرث؛ شاه امیری، ربابه: بهادر، حسین و جاوید، فضائیل (1398). امکان‌سنجی برگزاری مسابقات چوگان در تنگ چوگان کازرون و اثرات پیش‌بینی شده آن بر جامعه میزبان، فصلنامه علوم ورزش دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره 11، شماره 36، پیاپی 4267، صص 102-81.
مولادوست، کیومرث و هنرور، افشار (1401). تبیین مفهوم گردشگری چوگان بر مبنای ارزش‌های گردشگری فرهنگی، گردشگری و اوقات فراغت، دوره 7، شماره 14، صص 167-185.
میری، نگین و جلالی، مریم (1395). جلوه‌های کودک و کودکی در متون پهلوی و هنر ایران ساسانی، تاریخ ایران، شماره 20، صص 174-147.
هنرور، افشار؛ غفوی، فرزاد؛ ططری حسن گاویار، احسان و لطیفی، حجت‌اله (1393). شیوه‌های احیاء ترویج و ارتقای ورزش‌ها و بازی‌های بومی و محلی در کشور، مدیریت ورزشی، دوره 6، شماره 3، صص 509- 493.
Youcef, Fates. (1994). “Sport ET Tiers-Monde”. Paris: PUF, pp. 940- 941.
Cashman, R. (2002). Sport in the National Imagination. Walla Walla Press, Sydney.